در «شب شعر تبسم» مطرح شد: ادبیات غیر متعهد، ادبیات مرده است
شبستان: دکتر صادق دهقان، مدیر خانه ادبیات افغانستان، عصر شنبه، دوازدهم دی 1394 در «شب شعر تبسم» که در تالار مهر حوزه هنری تهران برگزار شد، ضمن درود بر شهدای افغانستان گفت: «شب شعر تبسم، برنامهای است که نه فقط برای شهدای زابل، بلکه برای گرامیداشت یاد و نام شهدا و بازماندگان جنایات طالبان است».
دهقان با بیان اینکه طالبان هنوز به جنایات خود ادامه میدهند، عنوان کرد: «ما اینجا آمدهایم تا بار دیگر، اعلام کنیم که به توطئه سکوت حاکمان افغانستان اعتراض داریم. آمدهایم نه بگوییم به تمام نابسامانیهای افغانستان که از جانب حکومتداران بر مردم تحمیل میشود. اینکه چرا سخن از حکومتگران است و ما آنها را متهم میکنیم، دلایل زیادی دارد. البته از ماست که بر ماست. تا زمانی که جامعه و مردم چیزی را نخواهند، فضای سیاسی و اجتماعی جامعه تغییر نمیکند. در سالهای اخیر شاهد بودیم که مردم افغانستان در مقابله با طالبان تسلیم قضا و قدر بودند. این تفکر، رکود و رخوت را برای جامعه میآورد. حکومتگران نیز از این تفکر سوء استفاده و موجسواری میکنند».
وی با بیان اینکه در افغانستان با آسیبهای زیادی مواجه هستیم، اظهار داشت: «پاکستان با افغانستان بازی صلح راه انداخته است و هنوز ما را بر اساس سیاستهای صد سال گذشته خود، برده میخواهد. گسترش ناامنی از مناطق جنوب به سایر مناطق و ناامنسازی کل افغانستان از دیگر آسیبهای امنیتی است که با آن مواجه هستیم. ترویج و عادیسازی فرهنگ آدمربایی، گروگانگیری و سر بریدن آدمها از دیگر آسیب هاست».
مدیر خانه ادبیات افغانستان در مورد آسیبهای اقتصادی و اجتماعی افغانستان یادآور شد: «در طول 12 سال گذشته، صنایع نوپای ما به تعطیلی کشیده شده است و ما شاهد بیکاری عده زیادی هستیم، ما شاهد فساد مالی، بانکی و اداری وسیع هستیم. اعتیاد گسترده بیداد میکند. از زیر پل سوخته، معتادان را جمعآوری کردند تا در سرپناهی لوکس جای دهند، اما معلوم نیست که در ماه فروردین و از آن به بعد، باز چه بلایی بر سر این افراد خواهد آمد».
دهقان، آتش زدن یک آدم در شب نوروز و در جوار مسجد خدا، سنگسار انسانها بدون توجیه عقلی و دینی، چشم درآوردن، گوش، لب و بینی بریدن و لت و کوب کردن زنان و کودکان را از دیگر آسیبهای اجتماعی در افغانستان برشمرد. وی در مورد آسیبهای سیاسی افغانستان عنوان کرد: «تقلب گسترده در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان را شاهد بودیم که هنوز پیآمدهای آن را به دوش میکشیم و شاهد ناامنی هستیم».
مدیر خانه ادبیات افغانستان در مورد آسیبهای علمی و فرهنگی افغانستان اظهار داشت: «در طول ماه قبل، شاهد بودیم استادان پوسیده دهههای 50 و 60 اعتصاب کردند که بازنشسته نشوند، در صورتی که دروازههای دانشگاههای دولتی بر روی مغزهای دانش، فرهنگ و هنر بسته است. در طول 14-15 سال گذشته، شاهد کینهتوزی حاکمان با زبان فارسی هم هستیم، در حالی که زبان فارسی، زبان مادری و علمی و فرهنگی افغانستان و زبان دوم جهان اسلام است».
دهقان، تولید متفکران قبیلهای با برندهای خارجی را از دیگر آسیبهای فرهنگی افغانستان عنوان کرد و تفکر واپسگرا را فقط متعلق به طالبان ندانست. وی با طرح این سؤال که چرا در این مراسم از آسیبها صحبت میکنیم، بیان کرد: «اینجا ما میتوانیم به پیوند ادبیات و فرهنگ و هنر با سیاست اشاره کنیم. متأسفانه جلوی ادبیات متعهدانه را با زور و زر و تزویر میگیرند تا بتوانند موجسواری کنند. ادبیات متعهد، ادبیات انسانی است. ادبیات متعهد، ادبیات صلحجو و عدالتخواه است و به ایدئولوژیهای چپ و راست، سیاست و هیچ حکومتی وابسته نیست. وظیفه ادبیات و هنر، کمک به تکامل انسانهاست. آسیبهای متعددی این ادبیات را تهدید میکند. وقتی قشر ادیب و هنرمند از ادبیات متعهد صحبتی نکنند، پس این ادبیات و هنر به چه درد می خورد؟وقتی ادبیات متعهد نباشد، فقط به تفنن میپردازد، از واقعیتهای اجتماعی و سیاسی گذر میکند و به گفتوگوهای عاطفی، پنهانی و خیالی بسنده میکند. ما چنین ادبیاتی را نمیخواهیم؛ چون مرده است. چنین ادبیاتی به درد روزگار ما و به درد آیندگان نمیخورد».
مدیر خانه ادبیات افغانستان با اعتقاد به اینکه ادبیات افغانستان به ویژه شعر راکد مانده است، بیان کرد: «امیدوارم تا دیر نشده، برای این معضل، چارهای بیاندیشیم. ادبیاتی که راکد بماند، پس از مدتی خاصیت خود را از دست میدهد. ما جریان شعری و ادبیات اعتراض در افغانستان نداریم. البته کسانی بودند که شعر اعتراضی میگفتند، اما این وضعیت به جریان تبدیل نشده است. وقتی جریان اعتراضی وجود نداشته باشد، همیشه عقب میافتیم. وقتی ادبیات اعتراضی نداشته باشیم، نمیتوانیم به آن ادبیات افتخار کنیم».